Ve hayvanatta olduğu gibi, başka menfaatler ve sair galip hisler, o hürmet ve merhameti mağlup edip, o dünya Cennetini Cehenneme çevirir.

   İşte, iman-ı haşrînin yüzer neticesinden birisi, hayat-ı içtimaiye-i insaniyeye taallûk eder. Ve bu tek neticenin de yüzer cihetinden ve faidelerinden mezkûr dört delile, sairleri kıyas edilse anlaşılır ki, hakikat-i haşriyenin tahakkuku ve vukuu, insaniyetin ulvî hakikati ve küllî hâceti derecesinde kat’îdir. Belki, insanın midesindeki ihtiyacın vücudu, taamların vücuduna delâlet ve şehadetinden daha zâhirdir ve daha ziyade tahakkukunu bildirir. Ve eğer, bu hakikat-i haşriyenin neticeleri insaniyetten çıksa, o çok ehemmiyetli ve yüksek ve hayattar olan insaniyet mahiyeti, murdar ve mikrop yuvası bir lâşe hükmüne sukut edeceğini isbat eder. Beşerin idare ve ahlâk ve içtimaiyatı ile çok alâkadar olan içtimaiyyun ve siyasiyyun ve ahlâkiyyunun kulakları çınlasın. Gelsinler bu boşluğu ne ile doldurabilirler ve bu derin yaraları ne ile tedavi edebilirler?

   İkinci Nokta: Hakikat-i haşriyenin hadsiz bürhanlarından, sair erkân-ı imaniyeden gelen şehadetlerin hülâsasından çıkan bir bürhanı, gayet muhtasar bir surette beyan eder. Şöyle ki:

   Hazret-i Muhammed aleyhissalâtü vesselâmın risaletine delâlet eden bütün mucizeleri ve bütün delâil-i nübüvveti ve hakkaniyetinin bütün bürhanları, birden, hakikat-i haşriyenin tahakkukuna şehadet ederek isbat ederler. Çünkü, bu zatın bütün hayatında, bütün davaları, vahdaniyetten sonra haşirde temerküz ediyor. Hem, umum peygamberleri tasdik eden ve ettiren bütün mucizeleri ve hüccetleri, aynı hakikate şehadet eder.

   Hem,   وَ بِرُسُلِهٖ   kelimesinden gelen şehadeti bedahet derecesine çıkaran   وَكُتُبِهٖ   şehadeti de, aynı hakikate şehadet eder. Şöyle ki:

   Başta Kur’an-ı Mucizü’l-Beyanın hakkaniyetini isbat eden bütün mucizeleri, hüccetleri ve hakikatleri, birden, hakikat-i haşriye nin tahakkukuna ve vukuuna şehadet edip, isbat ederler. Çünkü, Kur’an’ın hemen üçten birisi haşirdir ve ekser kısa surelerinin