şu tarz burudetle etrafındaki su gibi mayi şeyleri incimad ettirip, manen burudetiyle ihrak eder. İşte zemherir, burudetiyle ihrak eden bir sınıf ateştir. Öyle ise, ateşin bütün derecatına ve umum envaına câmi olan Cehennem içinde elbette zemheririn bulunması zaruridir.

   Üçüncüsü: Cehennem ateşinin tesirini men’edecek ve eman verecek iman gibi bir madde-i maneviye, İslâmiyet gibi bir zırh olduğu misillü, dünyevî ateşinin dahi tesirini menedecek bir madde-i maddiye vardır. Çünkü, Cenab-ı Hak, ism-i Hakîm iktizasıyla, bu dünya dârü’l-hikmet olmak hasebiyle, esbab perdesi altında icraat yapıyor. Öyle ise, Hazret-i İbrahim’in cismi gibi, gömleğini de ateş yakmadı. Ve ateşe karşı mukavemet haletini vermiştir. İbrahim’i yakmadığı gibi, gömleğini de yakmıyor. İşte bu işaretin remziyle, manen şu ayet diyor ki: “Ey millet-i İbrahim! İbrahimvâri olunuz; tâ maddî ve manevî gömlekleriniz, en büyük düşmanınız olan ateşe hem burada, hem orada bir zırh olsun. Ruhunuza imanı giydirip, Cehennem ateşine karşı zırhınız olduğu gibi; Cenab-ı Hakkın zeminde sizin için sakladığı ve ihzar ettiği bazı maddeler var, onlar sizi ateşin şerrinden muhafaza eder. Arayınız, çıkarınız, giyiniz.” İşte, beşerin mühim terakkiyatından ve keşfiyatındandır ki, bir maddeyi bulmuş. Ateş yakmayacak ve ateşe dayanır bir gömlek giymiş. Şu ayet ise, ona mukabil bak ne kadar ulvi, lâtif ve güzel ve ebede kadar yırtılmayacak “Hanîfen müslimen” tezgâhında dokunacak bir hulleyi gösteriyor.

   Hem meselâ,   وَعَلَّمَ اٰدَمَ الْاَسْمَٓاءَ كُلَّهَا  Hazret-i Âdem aleyhisselâmın dava-yı hilâfet-i kübrada mucize-i kübrası, talim-i esmadır.” diyor. İşte, sair enbiyanın mucizeleri birer hususi harika-i beşeriyeye remzettiği gibi, bütün enbiyanın pederi ve divan-ı nübüvvetin fatihası olan Hazret-i Âdem aleyhisselâmın mucizesi umum kemalât ve terakkiyat-ı beşeriyenin