Bu Tetimmeye İkinci Bir İzah ^(Haşiye)

   Şu ahir-i Feth’in işaret-i gaybiyesini teyid eden, hem Fatiha-i Şerifedeki sırat-ı müstakim ehli ve   صِرَاطَ الَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ  ayetindeki murad kimler olduğunu beyan eden, hem ebedü’l-âbadın pek uzun yolunda en nuranî, ünsiyetli, kesretli, cazibedar bir kafile-i rüfekayı gösteren ve ehl-i iman ve ashab-ı şuuru şiddetle o kafileye tebaiyet noktasında iltihak ve refakate mucizane sevk eden şu ayet, 

فَاُولٰٓئِكَ مَعَ الَّذٖينَ اَنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيّٖينَ وَ الصِّدّٖيقٖينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحٖينَ وَ حَسُنَ اُولٰٓئِكَ رَفٖيقًا  

yine ahir-i Feth’in ahirki ayeti gibi, ilm-i belâgatte “muarîzu’l-kelâm” ve “müstetbeatü’t-terâkib” tabir edilen mana-yı maksuddan başka, işarî ve remzî manalarla hulefa-i erbaa ve beşinci halife olan Hazret-i Hasan’a (r.a.) işaret ediyor, gaybî umurdan birkaç cihette haber veriyor. Şöyle ki:

   Nasıl ki şu ayet, mana-yı sarihi ile nev-i beşerde niam-ı âliye-i ilâhiyeye mazhar olan, ehl-i sırat-ı müstakim olan kafile-i enbiya ve taife-i sıddıkîn ve cemaat-i şüheda ve enva-ı salihîn ve sınıf-ı tabiîn, “muhsinîn” olduğunu ifade ettiği gibi; âlem-i İslâmda dahi o tâifelerin en ekmeli ve en efdali bulunduğunu ve Nebiyy-i Âhirzamanın sırr-ı veraset-i nübüvvetten teselsül eden taife-i verese-i enbiya ve Sıddık-ı Ekber’in