Hem kat’iyen bil ki; Resul-ü Ekrem aleyhissalâtü vesselâmın iki âl’i var. Biri, nesebî âl, biri de şahs-ı manevî ve nuranisinin risalet noktasında âl’i var. Bu ikinci âl’de kat’iyen sen dahil olmakla beraber, birinci âl’de dahi delilsiz bir kanaatim var ki ceddinin imzası sebebsiz değildir.

   Aziz kardeşim;

   Senin İkinci Sualin Hülâsası: Muhyiddin-i Arabî demiş: “Ruhun mahlukiyeti inkişafından ibarettir.”

   O sual ile benim gibi zaif bir biçareyi Muhyiddin-i Arabî gibi müthiş bir harika-i hakikat, bir dâhiye-i ilm-i esrara karşı mübarezeye mecbur ediyorsun. Fakat madem nusûs-u Kur’an’a istinaden bahse girişeceğim, ben sinek dahi olsam o kartaldan daha yüksek uçabilirim. Belki, Hazret-i Muhyiddin aldatmaz, fakat aldanır. Hâdidir, fakat her kitabında mühdi olamıyor. Gördüğü doğrudur. Fakat hakikat değildir. Yirmi Dokuzuncu Söz’de ruh bahsinde medar-ı sualiniz olan o hakikat izah edilmiştir. Evet ruh, mahiyeti itibariyle bir kanun-u emrîdir. Fakat vücud-u haricî giydirilmiş bir namus-u zîhayattır ve vücud-u haricî sahibi bir kanundur. Hazret-i Muhyiddin, yalnız mahiyeti noktasında düşünmüştür. Vahdetü’l-Vücud meşrebince eşyanın vücudunu hayal görüyor. O zat harika keşfiyatıyla ve müşahedatıyla ve mühim bir meşreb sahibi ve müstakil bir meslek ihtiyar ettiğinden bilmecburiye zaif tevilâtıyla tekellüflü bir surette bazı âyâtı meşrebine, meşhudatına tatbik ediyor, âyatın sarahatını incitiyor. Sâir risalelerde cadde-i müstakime-i Kur’aniye ve minhac-ı kavim-i Ehl-i Sünnet beyan edilmiştir. O zat-ı kudsînin kendine mahsus bir makamı var. Hem makbulîndendir; fakat mizansız keşfiyatında hududları çiğnemiş, cumhur-u muhakkikîne çok meselelerde muhalefet etmiş. İşte bu sır içindir ki; o kadar yüksek ve harika bir kutub, bir ferid-i devran olduğu halde kendine mahsus tarikatı gayet kısacık, Sadreddin-i Konevî'ye münhasır kalıyor gibidir ve âsârından istikametkârane istifade nadir oluyor. Hatta çok muhakkikîn-i asfiya o kıymettar âsârını mütalâaya revac göstermiyorlar. Hatta bazıları menediyorlar.