كُلَّمَا اَضَآءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَاِذَا اَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا   cümlesiyle, onların hayret dairesinde, tereddüt içinde, şaşkın bir vaziyette, yollarını görüp yola devam etmek için cüz’î bir fırsat beklemekte olduklarına ve berkin ziyasıyla yol göründüğü zaman devamından ümidsiz mezbuhâne bir harekete geçerek bir iki adım attıklarına, fakat zulmet birdenbire istilâ ettiğinde yerlerinde incimad etmiş gibi bir vaziyette kaldıklarına işaretle cevap vermiştir.

   Sâmi, bu vaziyeti görünce suale geldi ve: “Bu kadar tazibler altında ezilmekten ise, birdenbire ölüp gitmeleri veyahut bütün bütün sağır ve kör olmaları daha iyi değil midir?” diye sordu.

   Kur’an-ı Kerim,   وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَاَبْصَارِهِمْ   cümlesiyle, “Onların ölüm ile azaptan ve ıztıraptan kurtulmaya istihkakları yoktur. Bunun için meşiet-i ilâhiye onların ölümüne taallûk etmemiştir. Taallûk etse idi, gözlerini kör, kulaklarını sağır etmeye taallûk ederdi; buna da taallûk etmiyor. Çünkü, kanun-u ilâhiyeden hariç kalan bu gibi bedbahtların gözleri, kulakları daima sağ kalsın ki, azapları işitmekten ve akrepleri görmekten zevk alsınlar, yani titresinler” diye sâmie cevap vermiştir.

   Sonra, bu kıssanın ihtiva ettiği azamet ve kudret-i ilâhiye ile Cenab-ı Hakkın umum kâinatta tasarruf sahibi olduğu –ve bilhassa, âsâr-ı kudretinden ra’d, berk, sehab mucizelerinin görünmesi ile– sâmice tahakkuk edince, “Kâinat, heybetinin bir tecellisi ve bu musibetler de gazabının bir kahrı olan Zatın kudreti ne kadar büyüktür.   سُبْحَانَ اللّٰهِ   ”  diye tesbihata başlamıştır. Kur’an-ı Kerim de onu tasdikan   اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ   demiştir.

   Mezkûr ayetin ihtiva ettiği cümlelerin heyetlerindeki münasebetlere gelince: 

    اَوْ كَصَيِّبٍ   ’deki   اَوْ   süflî ve gayr-i süflî münafıkların iki kısma münkasım olduklarına işarettir.