هُوَ الَّذِى خَلَقَ لَكُمْ مَا فِى اْلاَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوٰۤى اِلَى السَّمَۤاءِ

فَسَوّٰيهُنَّ سَبْعَ سَمٰوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ

   Bu ayetin sabık ayetle cihet-i irtibatı:

   Evvelki ayette küfür ile küfran, delâil-i enfüsiye ile inkâr edilmiştir; bu ayette delâil-i âfakiyeye işaret edilmiştir. Ve keza, evvelki ayette vücud ve hayat nimetlerine işaret edilmiş; bu ayette beka nimetine işaret edilmiştir. Ve keza, evvelki ayette Sâniin vücuduna delil olmakla haşre bir mukaddime olduğuna işaret edilmiş; bu ayette ise, ahiretin tahkikiyle şüphelerin izalesine işaret edilmiştir.

   Evet, sanki onlar diyorlar ki: “İnsana bu kadar kıymet ve ehemmiyet verilmesi nereden ve neye binaendir. Ve Allah’ın yanında mevkii nedir ki, onun için kıyameti koparıyor?”

  Onlara cevaben Kur’an-ı Kerim, bu ayetin işaretiyle diyor ki: “İnsanın pek yüksek bir kıymeti olmasaydı, semavat ve arz onun istifadesine muti ve musahhar olmazdı. Ve keza, insan ehemmiyetsiz olsaydı, mahlukat onun için halk edilmezdi. Eğer insan ehemmiyetsiz ve kıymetsiz olsa idi, o vakit insan, mahlukat için halk olunacaktı. Ve keza, insanın Hâlikı yanında mevkii pek büyük olduğu içindir ki, âlem-i dünyayı kendisi için değil, beşer için; beşeri de ibadeti için halketmiştir.”

   Hülâsa: İnsan mümtaz ve müstesnadır; hayvanlar gibi değildir. Onun için insan   وَاِلَيْهِ تُرْجَعُونَ   cevherine bir sadef olmuştur.

   Bu ayetteki cümlelerin nüktelerine geçiyoruz.

  Ey arkadaş! Birinci cümlede   جَمِيعًا   , ikinci cümlede   ثُمَّ   , üçüncü cümlede   سَبْعَ   kelimeleri için bir tahkikat lâzımdır. O tahkikatı, “Altı Nokta”da izah edeceğiz.