İşte zühre, katre, reşha, her birisi evvelki yolda diyebilirler ki, “Ben umum âlem güneşinin bir ayinesiyim.” Fakat ikinci yolda öyle diyemez; belki, “Ben kendi güneşimin ayinesiyim veyahut nev’ime tecelli eden güneşin ayinesiyim.” der. Çünkü, güneşi öyle tanıyor. Bütün âleme bakar bir güneşi göremiyor. Halbuki, o şahsın veyahut nev’inin veya cinsinin güneşi, dar berzah içinde, mahdut bir kayıt altında ona görünüyor. Halbuki, kayıtsız, berzahsız mutlak güneşin âsarını o mukayyed güneşe veremiyor. Çünkü, bütün yeryüzünü ısıtmak, tenvir etmek, umum nebatat, hayvanatın hayatlarını tahrik etmek ve seyyaratı etrafında döndürmek gibi haşmetnüma eserleri o dar kayıt ve mahdut berzah içinde gördüğü güneşe şuhud-u kalbî ile veremiyor. Belki, o âsar-ı acibeyi, eğer o şuurlu farz ettiğimiz üç şey, o kayıt altında gördüğü güneşe verse de sırf aklî ve imanî bir tarzda ve o mukayyed, ayn-ı mutlak olduğunu bir teslimiyet ile verebilir. Fakat o insan gibi akıllı farz ettiğimiz zühre, katre, reşha, şu hükümleri, yani pek büyük âsarı güneşlerine isnad etmeleri aklîdir, şuhudî değil. Belki bazen, hükm-ü imanileri, şuhud-u kevniyelerine müsademe eder, pek güçlükle inanabilirler.

   İşte, hakikate dar gelen ve bazı köşelerinde hakikatin azaları görünen ve hakikatle karışık şu temsil içine üçümüz de girmeliyiz, üçümüz de kendimizi zühre, katre, reşha farz edeceğiz. Zira onlarda farz ettiğimiz şuur kâfi gelmiyor. Biz aklımızı dahi onlara katmalıyız. Yani onlar maddi güneşlerinden nasıl feyiz alıyorlar; biz de manevi güneşimizden öyle alıyoruz, anlamalıyız.

   İşte, sen ey dünyayı unutmayan ve maddiyata tevaggul eden ve nefsi kesafet peyda eden arkadaş, sen zühre ol. Nasıl ki, o zühre çiçeği ziya-i şemsten inhilâl etmiş bir renk alıyor; ve o bir renk içinde şemsin timsalini karıştırıp kendine ziynetli bir suret giydiriyor. Zira senin istidadın dahi ona benzer. Hem şu esbaba dalmış Eski Said gibi, mektepli feylesof ise kamere âşık olan katre olsun ki; kamer, güneşten aldığı ziya zıllini ona verir ve onun göz bebeğine bir nur verir. O da, o nur ile parlar. Fakat, o katre, o nur ile yalnız kameri görür, güneşi göremez. Belki, imanıyla görebilir.