Hem, tesâvi-i tarafeynden ibaret olan imkân itibariyle muvazenettedir. Hem, şeriat-i fıtriye-i kübra olan nizam-ı fıtrata ve kavanîn-i âdetullaha mutidir. Hem, mânilerden ve ayrı ayrı hususiyetlerden, melekûtiyet ciheti mücerred ve sâfidir. Elbette, en büyük şey, en küçük şey gibi, o kudrete ziyade nazlanmaz, mukavemet etmez. Öyle ise, haşirde bütün zevi’l-ervahın ihyası, bir sineğin baharda ihyasından daha ziyade kudrete ağır olmaz. Öyle ise,  مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ اِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ  fermanı mübalâğasızdır, doğrudur, haktır. Öyle ise, müddeamız olan “Fâil muktedirdir” o cihette hiçbir mâni yoktur, kat’î bir surette tahakkuk etti.

   DÖRDÜNCÜ ESAS: Nasıl kıyamet ve haşre muktazi var ve haşri getirecek fail dahi muktedirdir; öyle de, şu dünyanın kıyamet ve haşre kabiliyeti vardır. İşte, “Şu mahal kabildir” olan müddeâmızda dört mesele vardır:

   Birincisi: Şu âlem-i dünyanın imkân-ı mevtidir.

   İkincisi: O mevtin vukuudur.

   Üçüncüsü: O harap olmuş, ölmüş dünyanın, ahiret suretinde tamir ve dirilmesinin imkânıdır.

   Dördüncüsü: O mümkün olan tamir ve ihyanın vuku bulmasıdır.

   Birinci Mesele: Şu kâinatın mevti mümkündür. Çünkü bir şey kanun-u tekâmülde dahil ise, o şeyde alâ külli hal neşv ü nema vardır. Neşv ü nema ve büyümek varsa, ona alâ külli hal bir ömr-ü fıtrî vardır. Ömr-ü fıtrîsi varsa, alâ külli hal bir ecel-i fıtrîsi vardır. Gayet geniş bir istikra ve tetebbu ile sabittir ki, öyle şeyler mevtin pençesinden kendini kurtaramaz.

   Evet, nasıl ki insan küçük bir âlemdir, yıkılmaktan kurtulamaz. Âlem dahi büyük bir insandır; o dahi ölümün pençesinden kurtulamaz. O da ölecek, sonra dirilecek veya yatıp, sonra subh-u haşirle gözünü açacaktır.