bir saray yapmak istese, evvelâ temellerini, esaslarını, muntazaman, hikmetle vaz’ eder ve ilerideki neticelerine ve gayelerine muvafık bir tarzda tertip eder. Sonra menzillere, kısımlara maharetle tefrik ve tafsil ediyor. Sonra o menzilleri tanzim ve tertib ediyor. Sonra nukuşlarla tezyin ediyor. Sonra elektrik lâmbalarıyla tenvir ediyor. Sonra, o muhteşem ve müzeyyen sarayda maharetini, ihsanatını tecdit etmek için, her bir tabakada yeni yeni icadlar, tebdiller, tahviller yapıyor. Sonra, her bir menzilde kendi makamına merbut bir telefon rabtedip birer pencere açarak, her birinden onun makamı görünür.

   Aynen öyle de,  وَ لِلّٰهِ الْمَثَلُ الْاَعْلٰى  Sâni-i Zülcelâl, Hâkim-i Hakîm, Adl-i Hakem gibi bin bir esma-i kudsiye ile müsemma Fâtır-ı Bîmisal, şu âlem-i ekber olan kâinat sarayının ve hilkat şeceresinin icadını irade etti. Altı günde, o sarayın, o şecerenin esasatını desatir-i hikmet ve kavanin-i ilm-i ezelîsi ile vaz’ etti. Sonra ulvî ve süflî tabakata ve dallara ayırıp, kaza ve kader desatiriyle tafsil ve tasvir etti. Sonra, her mahlûkatın her taifesini ve her tabakasını, sun’ ve inayet düsturuyla tanzim etti. Sonra, her şeyi her bir âlemi, ona lâyık bir tarzda, meselâ semayı yıldızlarla, zemini çiçeklerle tezyin ettiği gibi, süslendirip tezyin etti. Sonra, o kavanin-i külliye ve desatir-i umumiye meydanlarında esmalarını tecelli ettirip tenvir etti. Sonra, bu kanun-u küllînin tazyikinden feryad eden ferdlere, Rahmanü’r-Rahîm isimlerini hususî bir surette imdada yetiştirdi. Demek, o küllî ve umumî desatiri içinde hususî ihsanatı, hususî imdatları, hususî cilveleri var ki, her şey, her vakit, her haceti için Ondan istimdat eder, Ona bakabilir.

   Sonra, her menzilden, her tabakadan, her âlemden, her taifeden, her fertten, her şeyden kendini gösterecek, yani vücudunu ve vahdetini bildirecek pencereler açmış. Her kalb içinde bir telefon bırakmış. Şimdi, şu