XALA YEKÊ: Digel ku wê hingê, ji aliyê dîrokê ve, malûm û meşhûr e ku rika kafirên ser rûyê erdê, têra xwe şedîd bûye jî, ku Qur-ana Hekîm gotiye
وَانْشَقَّ الْقَمَرُ
û digel ku wê hemû alemê bi vê bûyerê agahdar kiriye jî, tu kesekî ji wan kuffarên ku Qur-an înkar dikirin, devê xwe li ser tekzîba vê ayetê venekiriye û nekarîne ev bûyer înkar bike. Eger wê hingê, ev bûyer, ji kuffaran re bûyereke qet-î û waqî nehata, wan dê ev kelîme bikira ser-rîşte û dê bi tekzîbeke têra xwe bidehşet, êrîş bikirana ku doza pêxemberî betal bikirina. Hal ku hal e, siyer û dîroka ku li ser vê bûyerê ye, tu tiştekî kuffaran ku li ser neqewimîna wê bûyerê be, neqil nekirine. Tenê, çawan ku ayeta
وَيَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرّ
beyan dike, ji aliyê dîrokê ve ev hatiye neqilkirin: Kafirên ku ev bûyer dîtiye, gotine “Sêhr e” û “Wî sêhr nîşanî me da. Eger karwan û qafîleyên aliyên din ev dîtibin, heqîqet e. An na wî sêhr li me kir.” Peyre qafîleyên ku ji aliyê Yemen û ji aliyên din hatin, ragihandin ku : “Me bûyereke wisan dît.” Peyre li ser Fexrê Alemê (e.s.w.) haşa got : “Sêhra êtîmê Ebû Talib, tesîra xwe li esmanan jî kir.” 1
XALA DUDUYAN: Mîna Se’dê Teftezanî, piraniya eazimê muheqqîqîn gotiye ku “Înşîqaqa qemerê, 2 ji tiliyên wî herikîna avê, bi temamê artêşekê av davexwarina wî, li mizgeftê, kutekê hişk ê ku gava xutbe dixwend palê xwe didayê, ji mufareqeta Ehmedî ku giriyaye, mîna bihîstina temamê cemaetê, mutewatir e. Ango, cemaeteke wisan zafî, ji tebeqeyekê neqlî tebeqeyekê kiriye ku ne îmkan e ku li ser derewê îttîfaq bikin. Mîna beriya hezar salî derketina dûvsitêrkeke navdar a bi navê Hale mutewatir e. mîna hebûna girava Serendîb ku me ew nedîtiye, bi tewaturê qet-î ye.” Eva ha di meseleyên weha ku têra xwe qet-î û şihûdî ne de, çêkirina şikaweriyên wehmî, bêaqilî ye. Tenê ku ne muxal be, bes e.
