Rewşeke balkêş: Gelê Tirk di nav gelên misilman de yê herî zêde ye, digel vê çendê Tirkên li her aliyê dinyayê misilman in. Mîna gelên din wek misilman û nemisilman nebûne du beş. Li ku derê taîfeyeke tirk hebe, misilman e. Tirkên ku ji misilmantiyê derkevin yan jî Tirkên nemisilman ji Tirkbûnê jî derketine. (Mîna Macaran.) Hal bi hal di gelên hindik de jî hem misilman hem jî ne misilman hene.
Ey birayê Tirk! Xasma tu hay jê hebe! Neteweya te têkilî Îslamiyetê bûye. Ne qabil e ku ji hev vebin. Tu ji hev vekî, tu tune yî! Hemû ew mefaxirên (tişta ku tu pê pesnê xwe didî) te yên di rabirdûyê de derbasî deftera Îslamiyetê bûne. Ev mefaxîr, digel wê çendê ku bi tu hêzan ji holê ranabe, tu bi weswese û hîleyên şeytanan wê mefaxirê ji dilê xwe derneêxe!
Meseleya Pêncan: Neteweyên ku li Asyayê hişyar bûyîn xwe bir amana neteweyiyê girtine, Ewrope eynen teqlîd kirine û hetta gelek nirxên xwe yên pîroz (muqaddesat) di vê riyê de feda kirine û bi vî hawî tevdigerin. Hal bi hal mertebeya qîmetê (yan jî bejna qîmetê) ya her neteweyekê kinceke cuda dixwaze. Cinseke qumaş jî be divê fesala wê cihê cihê be. Kincê jinekê nabe ku li cendirmeyekî were kirin. Wek çawa kincê jineke tango (cûreke dans) li melayekî extiyar nayê kirin. Teqlîda korkorane jî gelek caran dibe mesqeretî. Lewra:
Serê ewil: Ewrope dikanek, leşkergehek be; Asya li şûna zeviyekê, li şûna mizgeftekê ye. Dikandarek diçe dansê, lê cotyarek nikare biçe. Rewşa leşkergehê û rewşa mizgeftê nabe yek.
Hem derketina pirtirînên pêxemberan ji Asyayê û derketina pirtirînên fîlozofan ji Ewropeyê remzek û îşaretek qedera ezelî ye ku ya neteweyên Asyayê şiyar bike û bi pêş bixe (tereqî) û wan bi rê ve bibe ol û dil e. Pêwist e felsefe û hikmet alîkariya ol û dilî bikin, pêwist e nekevin şûna wan de.
Ya Duduyan: Ku Ola Îslamê bi ola Îsewî were qiyaskirin û mîna Ewrope girîngî ji olê re neyê dayîn şaşiyeke gelek mezin e. Serê pêşî: Ewrope xwediyê ola xwe ye. Di serî de yên mîna Wilson, Loid George, Venizelos giregirên Ewropeyê mîna keşeyan bawerhişkê ola xwe ne; eva hanê şehdebûna wê çendê dike ku Ewrope li ola xwe xwedî derdikeve, bêguman ji aliyekî ve hişkebawer (muteesib) e.
