Maddeperver hükema ve zaifü’l-itikad ehl-i nazarın vahdetü’l-vücudu ile evliyanın vahdetü’l-vücudu tamamen birbirinin zıddıdır. Beş cihetten fark vardır:

   Birincisi: Muhakkikîn-i sofiye, Vacibü’l-Vücuda o kadar hasr-ı nazar etmiş ve müstağrak olmuş ve ehemmiyet vermişler ki, onun hesabına kâinatın vücudunu inkâr etmişler. Hükema ve zaifü’l-itikad olanlar, maddeye o kadar hasr-ı nazar etmişler ve müstağrak olmuşlar ki, fehm-i ulûhiyetten uzaklaştılar. Ve o derece maddeye kıymet verdiler ki, her şeyi maddede görmek, hattâ uluhiyeti onda mezcetmek, hattâ kâinat hesabına ulûhiyetten istiğna etmek derecede meslek-i müteassifeye girmişlerdir.

   İkincisi: Muhakkikîn-i sofiyenin vahdetü’l-vücudu, vahdetü’ş-şuhudu tazammun eder. İkincilerin, vahdetü’l-mevcudu tazammun eder.

   Üçüncüsü: Birincilerin mesleği zevkîdir, ikincilerin nazarîdir.

   Dördüncüsü: Birinciler, evvelen ve bizzat Hakka nazar, tebeî olarak halka bakarlar. İkinciler, evvelen ve bizzat halka bakarlar.

   Beşincisi: Birinciler hüdaperesttirler, ikinciler, hodperesttirler.

اَيْنَ الثَّرٰى مِنَ الثُّرَيَّا وَاَيْنَ الضِّيَ اءُ السَّاطِعُ مِنَ الظُّلْمَةِ الدَّامِسَةِ